Economie

Beleidsverantwoording per activiteit

1. Attractieve stad

Begrotingsactiviteit: Promotie, toerisme en marketing

Den Haag moet een attractieve stad zijn voor bewoners, talent, bezoekers en bedrijven met goede voorzieningen. Bestedingen van bezoekers leiden tot meer omzet- en groeimogelijkheden voor bedrijven en brengen werkgelegenheid in de stad. Den Haag positioneert zich wereldwijd als Internationale stad van vrede en recht en als stad aan zee. Deze positionering van Den Haag is een belangrijke factor bij het aantrekken van bezoekers, bedrijvigheid en talent.

Toerisme
In 2020 is € 2,3 mln. besteed aan The Hague Marketing Bureau (THMB) voor de toeristische marketing van Den Haag. Dit betreft onder andere de informatievoorziening (The Hague Info Store/VVV en Denhaag.com), het rondleiden van journalisten en influencers, het benaderen van touroperators en campagnes. Vanaf maart had de coronacrisis veel invloed op de uitvoering van de taken. Zo zijn de marketinginspanningen in 2020 grotendeels beperkt tot het stimuleren van hotelovernachtingen, mits dit binnen de RIVM-richtlijnen mogelijk was. Grote marketing- of imagocampagnes voor dagbezoek hebben niet plaatsgevonden. Op kleine schaal heeft de Zee van Ruimte-campagne plaatsgevonden om bezoekers te wijzen op onbekende parels ten behoeve van spreiding. Touroperators zijn door middel van virtual reality rondgeleid door de stad.
THMB heeft in overleg met buurgemeenten een partnerpakket voor gemeenten ontwikkeld dat eind 2020 is aangeboden. Onze buurgemeenten kunnen daarmee hun belangrijkste aanbod bij een (inter)nationale doelgroep onder de aandacht brengen.

Resultaten: € 120 mln. aan internationale mediawaarde, € 80 mln. aan nationale mediawaarde (berekend door het mediabedrijf Meltwater) en circa 1,5 mln. bezoekers op Denhaag.com. De bestedingen van internationale gasten in Den Haag komen uit op € 66,9 mln. Dat is een krimp van 43% ten opzichte van 2019.

In 2020 is € 0,7 mln. besteed aan programmering en het vergroten van het toeristisch aanbod. Er waren diverse gastvrijheidsacties om bezoekers tijdens de coronacrisis op een prettige en veilige manier de stad te laten bezoeken. Daarnaast is de koninklijke wandelroute vernieuwd (o.a. rolstoelvriendelijk gemaakt). Ook is samen met andere koninklijke steden en het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen een campagne gelanceerd over sterke Nassauvrouwen.

Citybranding
Ook voor bureau Citybranding was het een ander jaar dan gehoopt en verwacht. De nieuwe Haagse positionering, inclusief aanpak en strategie 2025, is in concept aan de gemeenteraad aangeboden. In het eerste kwartaal van 2021 zal de definitieve versie ter goedkeuring worden voorgelegd aan de gemeenteraad.

Anticiperend op de nieuwe aanpak is verder gewerkt aan:

• Een toolkit citybranding met hulpmiddelen voor Haagse marketing- en communicatieprofessionals.
• Een overkoepelende website voor doelgroepen zoals bedrijven, congressen en expats.
• Een gezamenlijke huisstijl voor eenduidige vormgeving van communicatiemiddelen over Den Haag.

Met een bijdrage vanuit het programma Citybranding is het werk van de ambassade van Den Haag (CityHosts) mogelijk gemaakt: Ambassadevandenhaag.nl. Ook is vanuit Citybranding geïnvesteerd in het Haagse programma van 75 jaar Vrijheid Den Haag 2020 en de ondersteuning daarin van Haagse partijen. Het is ondanks corona ook gelukt om samen met The Hague & Partners een groot aantal activiteiten en evenementen samen te brengen op 75jaarvrijheiddenhaag.nl. Inwoners van Den Haag zijn geïnformeerd over Haagse herdenkingen en vieringen. Bijzonder onderdeel bij de Haagse viering was de betrokkenheid van ruim 20 Haagse vrijheidsambassadeurs. Samen met Hagenaars zijn zij de dialoog aangegaan over verschillende vormen van vrijheid.

Vanuit de aanpak talent is met de hoge onderwijsinstellingen gewerkt aan het optimaliseren van het Haagse studentenklimaat onder de naam Student & Stad. Verder is succesvol ingezet op de doorontwikkeling van BeHague, het online platform voor het uitdragen van de Haagse positionering. In 2020 is € 0,8 mln. aan het programma Citybranding besteed.

Horeca
Begin 2020 waren er 13.270 banen in de horeca. Voor de coronacrisis waren de ontwikkelingen voor de Haagse horecasector gunstig: bezoekers en bevolking namen ieder jaar toe en vele nieuwe horecazaken openden hun deuren. Op dit moment is nog niet duidelijk hoeveel banen er in 2020 in de horecasector verloren zijn gegaan en hoeveel horecazaken de deuren niet meer zullen openen.

Vanwege deze onduidelijkheid is de vaststelling van het uitwerkingsplan Horeca 2020-2023 met minimaal een jaar uitgesteld. De acties in 2020 waren gericht op het informeren van horecaondernemers over de coronamaatregelen en advies te geven over wat nog wel mogelijk was. Zo is er samen met Koninklijke Horeca Nederland en vastgoedpartijen een oproep gedaan naar huurders en verhuurders om met elkaar in gesprek te gaan over de huur. In overleg met de horecasector zijn tijdelijke regelingen opgesteld, zoals extra terrasruimte in de zomer (RIS305282) en een regeling voor terrassen in de winter (RIS306333).

Detailhandel
Begin 2020 waren er 23.410 banen in de detailhandel. De coronacrisis heeft de noodzaak om te digitaliseren versneld. Zeker in het najaar, toen ook alle niet-essentiële winkels de deuren moesten sluiten. Het Haags Retailpunt heeft praktische tips gedeeld en webinars georganiseerd om ondernemers hiermee te helpen. Concreet gaat het om hulp bij digitalisering, verkoop via social media, alternatieve verdienmodellen en samenwerking met andere ondernemers. De gemeente heeft financiële regelingen opgezet, waaronder de feestmaandregeling en de Koop lokaal-regeling, waarbij winkelgebieden lokaal kopen konden promoten. Binnen de retail-campagne van The Hague Marketing is lokaal en digitaal kopen een belangrijke boodschap.

Naast alle coronagerelateerde acties zijn er winkelstraatmanagers ingezet om prioritaire winkelgebieden te ondersteunen, waaronder Loosduinen en Betje Wolffstraat. Een transformatiemanager is gestart op de Weimarstraat om het aanbod in de straat te versterken. Kosten van deze en andere acties uit het actieprogramma in 2020: € 0,9 mln.

Binnenstad
In 2020 is binnen de publiek-private samenwerking gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de Haagse binnenstad. Vanwege corona lag de nadruk op het kernwinkelgebied en op operationele zaken, zoals intensief accountmanagement, crowd-management, informatievoorziening aan ondernemers en het monitoren van de economische effecten.

Met behulp van Binnenstad in Bedrijf is de samenwerking tussen ondernemersverenigingen versterkt en vond er wekelijks overleg plaats tussen de verenigingen en de gemeente. Daarnaast is een eerste vastgoedtafel voor vastgoedeigenaren in het kernwinkelgebied georganiseerd. Ruim 80% van de eigenaren was hierbij vertegenwoordigd.

Ook werkte de gemeente aan acquisitie en strategisch locatiebeleid bij de Grote Marktstraat en de Spuistraat. Dit heeft geleid tot de vestiging van nieuwe winkel- en horecaformules als Uniqlo, Arket, & Other Stories, L’Osteria en recent de flagship store van de ANWB.

In 2020 is verder gegaan met de ontwikkeling van het Museumkwartier. Er is geïnvesteerd in gezamenlijke programmering, promotie en in fysieke projecten om de positionering en de beleving van het Museumkwartier verder te verbeteren. Verder hebben de belanghebbenden in het gebied zich formeel georganiseerd in de stichting Museumkwartier Den Haag.

In totaal is in 2020 € 0,7 mln. besteed aan de binnenstad.

Kust

De gemeente verleende in 2020 een financiële bijdrage aan innovatieprojecten en -programma’s voor de kust, zoals de Proeftuin op de Noordzee, de offshore testsite van de North Sea Farmers, Sailing Innovation Centre en het valorisatieprogramma voor kust- en waterbeheer van de TU Delft. Hiermee steunt de gemeente projecten op het gebied van zeewierteelt, klimaatadaptatie, drijvende zonnepanelen, nieuwe vormen van visserij en zeilsport.

Om alle innovaties op zee nog beter met elkaar te verbinden, is in 2020 samen met de provincie Zuid-Holland vervolg gegeven aan Campus@Sea. Dit is een fysieke plek midden in de Scheveningse haven waar partijen elkaar ontmoeten en waar startups gevestigd zijn. Campus@Sea deed voor 2 projecten succesvol een beroep op financiering binnen het programma Energie & Klimaat van InnovationQuarter en kwalificeerde zich hiermee als ‘fieldlab’ binnen de regeling.

Helaas waren er ook effecten vanwege corona. De officiële opening van Campus@Sea is verplaatst naar 2021. De paar fysieke bijeenkomsten die nog wel konden plaatsvinden, kenden noodgedwongen een maximale deelname van 20 personen.

Congressen
Den Haag wil meer internationale congressen naar de stad trekken, omdat congresdeelnemers veel besteden en het imago van Den Haag als congresstad erdoor verbetert. De marketing en acquisitie van congressen doet de The Hague Convention Bureau. Er wordt gericht geworven zodat congressen qua aard en inhoud passen bij de economie en het profiel van Den Haag. In 2020 was € 1,5 mln. gemoeid met deze opdracht.

Vanaf maart heeft de coronacrisis een enorme impact gehad op de congressector. Nagenoeg alle voor 2020 geplande congressen zijn niet doorgegaan. Er zijn nieuwe data gevonden voor de congressen die in 2020 zouden plaatsvinden en waar subsidie aan was toegekend. Deze subsidies zijn doorgeschoven. Acquisitie is op een ander manier vormgegeven. Via online campagnes en de organisatie van 7 webinars en 2 digitale kennissessies is Den Haag als toekomstige congresbestemming bij potentiële congresorganisatoren onder de aandacht gebracht. Ook is er in virtuele vorm deelgenomen aan 11 internationale vakbeurzen, netwerksessies en acquisitie-evenementen, waarbij acquisitiegesprekken met toekomstige congresorganisatoren zijn gevoerd.

De aanhoudende onzekerheid leidde ertoe dat congresorganisatoren zich in 2020 niet konden committeren aan toekomstige congressen. Wel zijn er 74 potentiële congresboekingen, die samen goed zijn voor meer dan 149.000 congresdeelnemersdagen en zo’n € 58 mln. aan bestedingen in Nederland. Deze berekening is gebaseerd op een gemiddelde besteding door een buitenlandse congresdeelnemer per deelnemersdag, zoals berekend in het NBTC Bestedingsonderzoek Internationale Congressen.

In 2020 is een haalbaarheidsstudie naar de uitbreiding van congresfaciliteiten uitgevoerd om de ruimtelijke, programmatische en financiële aspecten in kaart te brengen. Daaruit blijkt dat beperkte uitbreiding tot de mogelijkheden behoort. In 2021 wordt dit verder onderzocht.

Evenementen
De gemeente heeft eind 2019 € 2,95 mln. toegekend aan 18 grootschalige publieksevenementen in 2020 die de stad economische spin-off opleveren. Hiervan was € 0,4 mln. gereserveerd voor het promotiefonds Kleinschalige Publieksevenementen. Vanwege corona heeft alleen de NN CPC Loop Den Haag plaats kunnen vinden. Er is een handelingsperspectief opgesteld om organisatoren van geannuleerde of aangepaste evenementen via een maatwerkoplossing tegemoet te komen.

Met hulp van de gemeente hebben aangepaste versies gezorgd voor een aantrekkelijke stad en is Den Haag digitaal op de kaart gezet. Het betreft online edities van Parkpop, Embassy Festival en de intocht van Sinterklaas, aangepaste versies (deels fysiek en deels digitaal) van Vlaggetjesdag en Festival Classique en een aantal fysieke activiteiten zoals de verrassingsactie met drones en theatervuurwerk en de verlichting van de Royal Christmas Fair. Ook waren er 6 aangepaste versies van kleine evenementen. In 2020 is in totaal € 1,9 mln. bijgedragen aan evenementen.

Als gevolg van corona zijn in 2020 met een jaar verplaatst: het Olympic Festival, de Ocean Race en het WK Zeilen. De Invictus Games zijn verplaatst naar 2022. Het locatiebeleid voor evenementen is voor de zomer van 2021 gereed.

2. Veerkrachtige economische structuur

Begrotingsactiviteit: Economische ontwikkeling en structuurversterking

De economische structuur van Den Haag moet diverser worden, om onze economie minder kwetsbaar te maken en beter aan te sluiten op de arbeidsmarkt. Er wordt geïnvesteerd in de maakindustrie, zorg en bouw, als kansrijke groeisectoren om de economie te verbreden. Ook wordt er gewerkt aan innovaties voor een veilige, betere en rechtvaardige wereld. Nieuwe financieringsinstrumenten en internationaliseringsprogramma’s helpen bedrijven opschalen.

Verbreding van de economie
De gemeente heeft een onderzoek uitgevoerd naar de economische potentie van zorgtechnologie in het sociaal domein. Op basis hiervan is een gedeelde workshop georganiseerd op het ICT & Health-congres. Doel: zorg en economische partijen verbinden en input verzamelen voor de strategie. Het Economisch Instituut voor de Bouw heeft onderzoek gedaan naar de economische potentie van de bouwsector.

Recht & overheid
De gemeente is samen met een groot aantal werkgevers uit Den Haag de Legal-Tech alliantie gestart. The Hague Legal Tech Alliantie wil klassieke, juridische instituten in Den Haag verbinden met innovatieve sectoren en kennisinstellingen en een faciliterende rol spelen om recht en rechtspraak mee te laten gaan in de digitaliserende wereld. Dat willen we doen bijvoorbeeld door te organiseren dat partijen binnen de Alliantie aan hackatons deelnemen, webinars/evenementen te organiseren om kennis uit te wisselen en netwerk te vergroten, de behoeften/ uitdagingen van juridische partijen te inventariseren en in contact te brengen met innovatieve bedrijven.

De eerste hybride hoorzitting in het The Hague Hearing Center (THHC) was een succes. Hybride wil zeggen: een combinatie van fysiek en online. Hier wordt in 2021 mee doorgegaan. Daarnaast zijn er 3 juridische webinars voor het midden- en kleinbedrijf georganiseerd samen met een aantal advocatenkantoren. Ondernemers kregen een helpende juridische hand geboden in het coronatijdperk.

Veiligheid
In 2020 is aan stichting The Hague Security Delta een subsidie verleend voor innovatiesamenwerking, talent, financieringsmogelijkheden en het aantrekken en helpen groeien van bedrijven binnen de veiligheidssector (RIS300840). De stichting organiseerde of droeg bij aan meer dan 60 kennissessies, bracht 2 studies en 5 artikelen uit en werkte met meer dan 50 partijen aan 11 innovatieprogramma’s. Dit leverde circa € 1,9 mln. op aan investeringen, waaronder van het Real Time Intelligence Lab en aan projecten op het snijvlak cybersecurity, AI- en Quantum technologie.

Samen met het Rijk, een van de grote cybersecurity werkgevers in Den Haag, heeft de gemeente op 29 september 2020 de One Conference vanwege Corona online georganiseerd. De One Conference, een grote internationale cybersecurityconferentie, was succesvol met een hoge opkomst (circa 1200 deelnemers), veel exposure voor de gemeente Den Haag (onder andere via het online magazine en een promotievideo) en een inhoudelijk sterk programma.
In 2020 is samen met de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek een subsidieregeling Stimulering ondernemende onderzoekers Den Haag 2020 (RIS305557) opgezet. De subsidieregeling is een thematisch financieringsinstrument, bedoeld om ondernemende cybersecurity onderzoekers de mogelijkheid te geven hun onderzoek te vertalen naar een commerciële toepassing. Inmiddels hebben 2 groepen academische onderzoekers hiervoor subsidie ontvangen. Het gaat hierbij om: het vergroten van de veiligheid van software-ecosystemen door het beter registreren van kwetsbaarheden in software en het anonimiseren van privacygevoelige gegevens in grote dataverzamelingen.

De totale kosten voor het veiligheidscluster bedroegen € 1,1 mln. in 2020.

Impact Economy
Het jaarlijkse congres van impact ondernemingen ImpactFest, vond vanwege corona volledig online plaats van 27-29 oktober 2020. Het was een groot succes met meer dan 1.400 ondernemers en investeerders uit 42 landen. Tijdens ImpactFest is aangekondigd dat het Amerikaanse investeringsfonds, de Draper Richard Kaplan (DRK) Foundation, haar Europese hoofdkantoor opent in Den Haag. De DRK Foundation stelt een nieuw impact-investeringsfonds ter beschikking van € 80 mln. Verder is tijdens ImpactFest de eerste wereldwijde impact en innovatie database gelanceerd met Dealroom. De impact database is bedoeld om Haagse impact ondernemers wereldwijd zichtbaar te maken. Dit kan hen helpen om nieuwe klanten en investeerders te vinden. Naast de ondernemers zijn ook investeerders, ngo's en de innovatiehubs zichtbaar in de database.

In 2020 is de Nederlandse finale van de Europese Impact competitie gehouden samen met Get in the Ring. De Haagse ondernemingen Circularise en SolarDew zijn als winnaar gekozen en zullen in 2021 Nederland vertegenwoordigen in de Europese finale van de impact competitie.
ImpactCity heeft daarnaast een speciale vermelding gekregen als best practice van de Europese Commissie onder de European Enterprise Promotion Awards.
In 2020 werden tot slot succesvol samenwerkingen afgesloten met Rabobank regio Den Haag en Doen Participaties. In 2020 is het gezamenlijke Startup in Residence-programma, met 4 ministeries en de provincie Zuid-Holland, succesvol gestart. In totaal is in 2020 € 0,9 mln. besteed aan het programma Impact Economy.

Energie

In 2020 is Den Haag gepositioneerd als hotspot voor new energy bedrijven. In 9 artikelen hebben de gemeente Den Haag en 8 andere spelers uit het impact ecosysteem laten zien wat Den Haag en de regio te bieden hebben voor impact ondernemers in de energiesector.
Den Haag is in regionaal verband betrokken bij de ontwikkeling van het voormalige Shell-complex aan het Kesslerpark in Rijswijk. In 2020 is het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy hier geopend, als onderdeel van de innovatiecampus. Energie is hierbij een belangrijk thema.

Internationale stad
Ondanks de coronacrisis bleef de internationale stad van Vrede en Recht groeien. In 2020 vestigden dertien ngo’s zich in Den Haag, zoals Halo Trust, DRK Foundation en Resilient Foundation. In 2020 sloot het pand "Berthe von Suttner" aan de Laan van Meerdervoort wegens beëindiging van de huurovereenkomst. De in dit verzamelpand gevestigde internationale organisaties hebben grotendeels een nieuwe huisvesting gevonden aan het Alexanderveld, alwaar The Hague Humanity Hub een dependance heeft gevestigd. Binnen het groeiende Haagse ecosysteem van Vrede en Recht vervult The Hague Humanity Hub een steeds belangrijkere netwerkfunctie. In totaal werd uit de bestemmingsreserve Internationaal en Werving € 1,3 mln. ingezet voor de acquisitie en het behoud van internationale organisaties.

Den Haag is lid van het Resilient Cities Network, een netwerk van steden waarbij kennis wordt gedeeld over het vergroten van de weerbaarheid en veerkracht om in te spelen op uitdagingen als klimaatverandering, stedelijke groei, digitalisering en pandemie. In 2020 werden projecten uit de Resilience Strategie uitgevoerd, zoals ‘Digitaal veilig in de wijk’, ‘Opvoedondersteuning voor vaders’ en ‘Risicotafels over extreem weer’. In 2020 werden bovendien meerdere trainingen verzorgd over resilience en de impact van de coronacrisis op de stad.  

In 2020 is ook het 75-jarig bestaan van de VN gevierd. Den Haag profileerde zich als VN-stad via het project ’75 Verhalen Festival’ met onder meer het Nationaal Comité 4 en 5 mei en via het project ‘Shaping our Future Together’ met het Internationaal Gerechtshof en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

IT-Tech
In 2020 heeft de Haagse vestiging van YES!Delft ruim 30 startups begeleid bij de start en groei van hun bedrijf. Drie Haagse startups hebben met hulp van YES!Delft elk een investering van ruim € 1,5 mln. gerealiseerd om versneld te groeien. In totaal 14 startups (goed voor circa 100 banen) hebben gekozen voor een vestiging in het kantoor van YES!Delft. Het merendeel van de gevestigde bedrijven is afkomstig uit andere steden. Bijdrage van de gemeente Den Haag aan de doorgroei van YES!Delft in de stad: € 0,4 mln.

Het Data Science Initiative programma heeft dit jaar in beeld gebracht wat de potentie van artificial intelligence is voor de Haagse economie. Samen met een grote groep belanghebbenden is een investeringsagenda opgesteld om deze potentie te verzilveren.

Dit jaar zijn verschillende acties uitgevoerd om het innovatieve ecosysteem van de stad te versterken:

• Op 10 maart was de presentatie van een digitale Human Capital Agenda. Een coalitie van grote werkgevers waaronder Shell, Siemens en Post NL, kennisinstellingen en de overheid spraken uit om gezamenlijk te werken aan het tekort aan digitaal talent.
• Dankzij een financiële ondersteuning van € 0,2 mln. vanuit de MRDH heeft de Haagse Hogeschool een digitale en fysieke leeromgeving op de IT & Security campus kunnen inrichten. Mbo-studenten en professionals worden hier geschoold in digitale technologie.
• Dit jaar was de derde Hackathon for Good. Hier is gewerkt aan maatschappelijke vraagstukken van politie en de Legal Tech Alliantie door techneuten en innovatoren.

Verbreding van de economie
We hebben een onderzoek uitgevoerd naar de economische potentie van zorgtechnologie in het sociaal domein. Op basis hiervan is een gedeelde workshop georganiseerd op het ICT & Health-congres. De expertsessie zorginnovatie vond in 2020 plaats in The Hague Tech. Doel: zorg en economische partijen verbinden en input verzamelen voor de strategie. Het Economisch Instituut voor de Bouw heeft onderzoek gedaan naar de economische potentie van de bouwsector.

Smart City
Met het programma Smart The Hague investeerde de gemeente in 2020 € 0,7 mln. in digitalisering van de stad. Het Living Lab Scheveningen opende in september. Hiervoor is de benodigde digitale infrastructuur op de Noordboulevard aangelegd. Zo zijn masten geplaatst voorzien van zowel connectiviteit als licht. De eerste innovatieve toepassingen zijn meteen na de opening van het Living Lab gestart: een robot die peuken opruimt op het strand en geluidssensoren die de beleving van geluidsoverlast helpen meten. Inwoners, bedrijven en regionale overheden hebben nader kennisgemaakt met het Living Lab tijdens de Innovatiedagen op Scheveningen rondom de opening. Buurtbewoners denken steeds mee over de innovatieve toepassingen die worden ontwikkeld.

Op basis van het ontwerp die de gemeente op de Noordboulevard heeft ontwikkeld, is de digitale infrastructuur uitgebreid naar andere delen van het gebied. Op het Noordelijk Havenhoofd is een publiek stroomaansluitpunt voor evenementen aangelegd. Dit wordt ook gebruikt voor een ‘smart energy grid’ met walstroom en stroom naar paviljoenhouders. De aansluiting van kiosken op de Noordboulevard is voorbereid. Ook zijn op het Zwarte Pad de bestaande lichtmasten omgebouwd naar masten met connectiviteit en licht. Deze activiteiten zijn in 2020 voor € 0,5 mln. gedekt vanuit de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie (REIS).

Op initiatief van de nationale politie en de gemeente Den Haag is dit jaar de landelijke Impact Coalitie Safety & Security van start gegaan (RIS304944). Doel van Impact Coalitie is het aanpakken van stedelijke veiligheidsvraagstukken met innovatieve technologie. Meerdere gemeentes participeren hierin.

Innovation Quarter

InnovationQuarter (IQ, zie ook de paragraaf verbonden partijen) heeft in 2020 6 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 4 samen met The Hague Business Agency (THBA). Deze 6 bedrijven leveren komende 3 jaar gezamenlijk 90 fte aan werkgelegenheid en € 15,7 mln. aan investeringen. In het kader van het Investor Relations programma onderhield IQ in 2020 contacten op managementniveau met 34 buitenlandse bedrijven die in Den Haag zitten, waarvan 3 gezamenlijk met THBA. Daarnaast heeft IQ vanuit de fondsen UNIIQ, ENERGIIQ en IQCapital in 8 Haagse bedrijven geïnvesteerd en geholpen met cofinanciering. Bijdrage van de gemeente Den Haag aan de exploitatie van IQ in 2020: € 0,4 mln.

Kansen voor West
Van het beschikbare Haagse EFRO-budget binnen het programma Kansen voor West II, totaal € 26 mln., zijn tot nu toe 20 projecten beschikt. Het gaat om een bedrag van € 24,9 mln. In 2020 zijn nog eens 3 projectaanvragen positief beoordeeld door de Stedelijke Adviesgroep. Het gaat om de projecten Werken en Leren op Maat (€ 0,5 mln.), JINC 2.0 (€ 0,4 mln.) en de herontwikkeling van de Beatrijsstraat (€ 0,7 mln). Eind 2020 is gestart met de financieel/technische beoordeling voor deze projecten. Zie voor een totaaloverzicht van de beschikte projecten de website Kansen voor West II (www.kansenvoorwest2.nl/nl/projecten/).

De EFRO-subsidie vanuit Kansen voor West loopt niet via de gemeentebegroting en jaarrekening. Projecten worden begeleid bij het aanvragen van subsidie. Na subsidieverlening helpt het programmabureau Europa en fondsen de projecten om de administratie Europaproof in te richten en juist te verantwoorden naar de Europese Unie. In 2020 was € 0,7 mln. gemoeid met deze technische bijstand (RIS281929). In 2020 is gestart met het voorbereiden voor de nieuwe periode (2021-2027).

3. Excellent ondernemingsklimaat

Begrotingsactiviteit: Dienstverlening, bedrijven en mkb

Het Haagse midden- en kleinbedrijf (mkb) is de banenmotor van de Haagse economie en goed voor meer dan de helft van de banen in onze stad. Daarom helpt de gemeente het mkb met starten, groeien en nieuwe uitdagingen zoals de energietransitie, digitalisering en internationalisering. Het mkb en de grote bedrijven versterken elkaar met samenwerking en inkoop.

Dienstverlening aan ondernemers
Ondanks de coronacrisis zijn in 2020 grote stappen gezet met de Haagse Ondernemersagenda (RIS302187): de groeiagenda voor het Haagse mkb. In 2020 is het fysieke loket voor ondernemers geopend in het Atrium van het stadhuis: het Ondernemersportaal. Verschillende gemeentelijke dienstverleners bieden hier integrale dienstverlening aan ondernemers op één locatie. Het fysieke loket is inmiddels coronaproof ingericht, met het oog op heropening zodra dat kan. Verder is de ondersteuning via het digitale loket uitgebreid om alle vragen te beantwoorden. Hoewel het fysiek bezoeken van het loket niet mogelijk is, is het aantal klantcontacten in 2020 verdrievoudigd.

Ook heeft de gemeente een taskforce Coronaproblematiek opgericht, met daarin vertegenwoordigers van het georganiseerde bedrijfsleven. Eind 2020 is een communicatiecampagne gestart om meer ruchtbaarheid te geven aan het Ondernemersportaal en haar dienstverlening. Daarbovenop zijn vergaande stappen gezet in het ontwerpen en ontwikkelen van 1 digitaal loket: een website voor ondernemers, die in 2021 wordt gelanceerd.

Vanwege de coronamaatregelen waren er dit jaar geen ondernemersontbijten en grootschalige netwerkbijeenkomsten. Wel was er een succesvolle editie van het Miljoenenontbijt in een semi-fysieke vorm vanuit de Fokker Terminal. Ook was er een online netwerkevent voor zzp-ers. Daarnaast zijn er in 2020 3 klassen Ondernemersschool Den Haag georganiseerd, met ruim 60 deelnemers. De Haagse Zaak is per 1 augustus 2020 gestopt omdat er te weinig kandidaten werden doorverwezen.

Voorbereiden op de toekomst
In 2020 startten 2 concrete projecten over digitalisering en cyber. Ten eerste heeft de MKB Digiwerkplaats medio 2020 subsidie gekregen van het Rijk, waardoor deze eind 2020 officieel van start kon gaan. Naast de gemeenten Zoetermeer en Delft, subsidieert ook de gemeente Den Haag deze werkplaats, verspreid over 3 jaar. Bij de MKB Digiwerkplaats kunnen mkb’ers terecht die hulp nodig hebben op het gebied van digitalisering. Ze krijgen daar advies en ondersteuning van ICT studenten van de aangesloten onderwijsinstellingen.

Het tweede project is een online training over digitale veiligheid, waarbij circa 70 Haagse ondernemers zijn gewezen op het belang van cyberveilig ondernemen. Van de training is een opname gemaakt die door nog eens circa 80 ondernemers is bekeken.

Eind 2020 is een kwartiermaker duurzaamheid aangesteld. Taken: duurzaamheidsprojecten voor het mkb coördineren en het Haags mkb bijstaan bij vraagstukken over het verduurzamen van bedrijfspanden en van de bedrijfsvoering (zie ook programma 3 Duurzaamheid).

Steenworp

September 2020 werd duidelijk dat Steenworp gaat stoppen met haar dienstverlening vanwege de structurele bezuinigingen op het programma Economie. Ondanks de afbouw heeft Steenworp in 2020 mooie resultaten geboekt. Het afgelopen jaar zijn 192 nieuwe klanten ingeschreven met een actuele zoekvraag. Er hebben 71 bedrijven nieuwe huisvesting gevonden met een werkgelegenheid van 519 medewerkers. 14 organisaties hebben informatie gekregen en gekozen om op hun huidige locatie te blijven zitten. Werkgelegenheid: 274 medewerkers.

Bedrijveninvesteringszones
In een bedrijveninvesteringszone (BIZ) investeren ondernemers samen in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving, bijvoorbeeld een winkelgebied of een bedrijventerrein. Den Haag telt 22 actieve zones. In 2020 zijn 7 BIZ-gebieden verlengd. Vanwege de coronamaatregelen is de draagvlakmeting uitgesteld tot het eerste kwartaal 2021. De zones worden met terugwerkende kracht ingesteld. In 2020 is met de ontvangen BIZ-bijdragen € 1,2 mln. subsidie verleend aan actieve verenigingen en stichtingen in deze bedrijfsinvesteringszones. Het geld is voor gezamenlijke beveiliging, evenementen en marketing.

Samenwerking, netwerken en kennisdeling
Economic Board The Hague is een onafhankelijke adviseur, aanjager en ambassadeur voor de economie van Den Haag. De board mobiliseert ondernemers en adviseert de gemeente. In 2020 heeft de Economic Board The Hague een verbindende rol gespeeld in de coronacrisis, met een 12 punten herstelplan voor de Haagse economie tijdens en na corona, inclusief diverse consultatierondes. Ook speelde de board een actieve rol in de totstandkoming en toetsing van het sociaaleconomisch herstelplan. Overleg met het bedrijfsleven onder voorzitterschap van de Economic Board The Hague resulteerde in diverse onderzoeken over werk-naar-werk en over zzp-ondernemers en diverse projecten over de 1.5 meter pitch, wijkeconomie, energie startups.

Acquisitie bedrijven
Het aantrekken van nieuwe internationale bedrijven en kennisinstellingen is belangrijk om de Haagse economie te versterken en haar internationale dynamiek en de werkgelegenheid te vergroten. De acquisitie en begeleiding van nieuwe internationale bedrijven en organisaties is een taak van de The Hague Business Agency (THBA) en op regionaal niveau van InnovationQuarter.
THBA heeft in 2020 23 bedrijven laten landen, met 251 banen in 3 jaar en een investering van € 47 mln. in de Haagse economie. De financiële bijdrage van de gemeente Den Haag aan THBA was in 2020 € 1,2 mln.
InnovationQuarter (IQ) heeft in 2020 6 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 4 samen met The Hague Business Agency. Met deze 6 bedrijven is de komende 3 jaar gezamenlijk 90 fte aan werkgelegenheid en € 15,7 mln. aan investeringen gemoeid. In het kader van het Investor Relations-programma onderhield IQ in 2020 contacten op managementniveau met 34 reeds gevestigde buitenlandse bedrijven in Den Haag, waarvan 3 gezamenlijk met THBA. Daarnaast heeft IQ vanuit de fondsen UNIIQ, ENERGIIQ en IQCapital in 8 Haagse bedrijven geïnvesteerd en geholpen met cofinanciering.

Mkb internationalisering
Sinds 2017 ondersteunt gemeente Den Haag actief mkb’ers met hun activiteiten naar het buitenland. Ondanks de coronacrisis zijn er dit jaar 7 ondernemers begeleid bij hun marktentree richting de Duitse markt. Een ander deel is goed gepositioneerd voor het betreden van de Duitse markt en verwacht na de coronacrisis de stap naar Duitsland te kunnen maken.

Zoals gebruikelijk is het landelijk Chinese Nieuwjaarsfeest in Den Haag gevierd, met een bijdrage van de gemeente. In de samenwerking met India is de CyberSecurity School The Hague – India succesvol georganiseerd als uitvloeisel van de in 2019 afgesloten MoU’s. Daarnaast is er uitvoering gegeven aan de MoU’s met de deelstaten Telangana en Karnataka in de vorm van samenwerkingsovereenkomsten op het gebied van cybersecurity. Vanwege corona waren er dit jaar geen fysieke missies naar India. In plaats hiervan is er samen met THBA gestart met de ontwikkeling van de Digital Softlanding. Dit is een online acquisitietool die in 2020 met steun van de gemeente is ontwikkeld. Deze tool moet Indiase bedrijven naar Den Haag trekken.

Er is een MKB Deal internationaal ondernemen met het ministerie van Economische zaken afgesloten. Hiermee is circa € 0,3 mln. subsidie binnengehaald ter ondersteuning van het Haagse midden- en kleinbedrijf. De programmatische aanpak, zoals die van het Duitslandproject, wordt hiermee breder. Samen met 11 partners in de stad en de regio gaat de gemeente Den Haag in 2021 en 2022 40 ondernemers ondersteunen bij internationaal ondernemen.

Internationaal talent
In samenwerking met de Economic Board Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam is er een regionaal meerjarenprogramma opgesteld voor het aantrekken van talent.Daarnaast heeft Den Haag bijgedragen aan de voorbereidingen van een landelijke portal voor internationaal talent. In opdracht van Den Haag is een pilot uitgevoerd om via sociale media data scientists voor mkb’ers aan te trekken. Resultaat: de advertenties zijn 2,3 mln. keer bekeken, met 2500 kandidaten is een chat gestart, daarvan zijn 350 kandidaten op een longlist gezet waarvan 83 zijn voorgelegd aan de werkgevers.

4. Voldoende ruimte in aantrekkelijke werkmilieus

Begrotingsactiviteit: Huisvesting, werkmilieus, bedrijventerreinen

Zonder voldoende huisvesting kan de economische groei niet geaccommodeerd worden. De Haagse agglomeratie heeft de uitdaging om ruimte bieden aan verschillende soorten bedrijvigheid: van internationale topmilieus en kantoren in het Central Innovation District (CID) tot bedrijventerreinen en kleinschalige bedrijfsruimte in de wijken met voldoende leer-werkmogelijkheden voor vakmensen. Daarbij krijgt Den Haag Zuidwest bijzondere aandacht.

Kleinschalige bedrijfsruimte
In 2020 is de productie van kleinschalige bedrijfsruimte in een aantal projecten opgenomen. Dit gebeurde onder andere op de Twickelstraat en de Beatrijsstraat. Daarnaast is in circa 35 bouwplannen kleinschalige bedrijfsruimte opgenomen. Op 3 plekken lopen onderzoeken naar het realiseren van nieuwe bedrijfshuisvesting. In 2020 is ook gestart met de transformatie van de Titaan op de Binckhorst.

Stichting Holdingsfonds Economische Investeringen Den Haag
Via de stichting Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag (HEID) kan de gemeente revolverend investeren met middelen vanuit verschillende programma’s uit de gemeentebegroting. HEID investeert in innovatie en ondernemerschap, in de koolstofarme economie en in een stad met meer werkgelegenheid en een beter vestigingsklimaat. Stichting HEID is sinds januari 2017 een verbonden partij. Meer informatie over HEID is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen.

Fonds Ruimte en Economie Den Haag
Het Fonds Ruimte en Economie Den Haag (FRED) wordt beheerd door een onafhankelijke fondsmanager Stichting Volkshuisvesting Nederland (SVN). Vanaf begin 2020 heeft deze stichting extra focus gelegd op de acquisitie van geschikte bedrijfshuisvestingprojecten. Een belangrijk onderdeel hiervan is het intensiveren van de contacten met de gemeente Den Haag. In totaal zijn 16 leads ontvangen en door de fondsmanager geregistreerd. Daarvan is 1 offerte geaccepteerd (Starterspanden Den Haag C.V.) en 1 indicatief termsheet, waarin de voorwaarden van financiering zijn beschreven, geaccepteerd (Hubbel Lastmile B.V.). Met de lening aan starterspanden van € 0,5 mln. uit de nieuw beschikbare investeringsmiddelen (FRED II) is ook de eerste onttrekking gedaan uit de reserve Toegekende (gemeentelijke) revolverende investeringsmiddelen van € 0,25 mln. (50% aandeel gemeente Den Haag).

Bedrijventerreinen en kantoren
In 2020 is verder gegaan met de Bedrijfshuisvestingstrategie (RIS303177). Insteek: het toevoegen van bedrijfsruimte in wijken en op binnenstedelijke bedrijventerreinen, het verduurzamen van de terreinen en het intensiveren van de regionale samenwerking.

In 2020 is een bedrijveninvesteringszone op de Westvlietweg opgericht. Ook is gestart met het opstellen van een gebiedspaspoort voor de bedrijventerreinen ZKD, Fruitweg en Uitenhagestraat. In 2020 is het Businesspark Haaglanden uitgebreid van 4 naar 7 gemeenten.^[1]

De gemeente werkte dit jaar ook verder aan de uitvoering en implementatie van de Kantorenstrategie (RIS300807). Dit is gezien de leegstand van 4,3% in 2020 nog steeds actueel. Voor de realisatie van nieuwbouw is het urgentieprogramma voor kantoren geüpdatet (RIS303984) zodat de planvoorraad weer boven de 200.000m² ligt. Er zijn afspraken gemaakt met marktpartijen. Concreet: planuitwerkingskaders zijn vastgesteld voor Laan van NOI (voormalige pand Sociale Zaken, 20.000m²), Bellevue (kantoren Rabobank en Staedion bij CS, 4.000m²) en Burgermeester Patijnlaan (hoofdkantoor politie, 30.000m²). Voor het realiseren van concurrerende en op de toekomstige economie gerichte kantoormilieus is verder gewerkt aan projecten in het Central Innovation District (CID).

Zuidwest
Het realiseren van nieuwe bedrijfsruimte is onderdeel van de Regiodeal Zuidwest. Het streven is om de komende 4 jaar 3.000 tot 6.000 m2 bedrijfsruimte te realiseren. Een deel van het budget voor het Actieprogramma kleinschalige bedrijfsruimte wordt hiervoor ingezet. In 2020 is vastgesteld dat de gemeente in de Twickelstraat 900 m2 bedrijfsruimte realiseert en hebben we met Pand Zuidwest 1.500 m2 bedrijfsruimte gerealiseerd. Daarnaast zijn er plannen om in de Beatrijsstraat 1.500 m2 toe te voegen: dit wordt in 2021 vastgesteld.  

Eind 2019 is een bedrijfscontactfunctionaris aangesteld om ondernemerschap in Den Haag Zuidwest te stimuleren. Deze functionaris heeft in 2020 meer dan 500 ondernemers in Den Haag Zuidwest gesproken en circa 80 ondernemers geholpen met hun ondernemersvragen. Met Pand Zuidwest heeft de gemeente 20 startende ondernemers in Den Haag Zuidwest een plek gegeven en op weg geholpen.

Winkelstraten
In het coalitieakkoord staat dat het Winkelcentrum Loosduinen en de ScheveningenDorp/Badhuisstraat een duurzame impuls moeten krijgen om een aantrekkelijk winkelgebied te worden. In de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie (REIS) is in 2020 € 1,5 mln. beschikbaar gesteld om hiermee te starten.
Voor winkelcentrum Loosduinen is in 2020 een haalbaarheidsstudie gedaan naar het realiseren van een parkeergarage, het vergroten van de supermarkten en het verhogen van de verblijfskwaliteit. In de tussentijd is geïnvesteerd in de aantrekkelijkheid van het plein: meer groen en bomen en bankjes op het plein.
Voor de Badhuisstraat is een gedragen schetsontwerp en een voorlopig ontwerp opgesteld dat begin 2021 aan de gemeenteraad wordt aangeboden.

Huisvesting werkmilieus
Al in 2019 is 4000 m2 huisvesting voor start- en scaleups in het voormalig pand van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (RIS299555). Met de oplevering is de IT & Security Campus, bestaande uit de HSD Campus en YES!Delft, publiekelijk gelanceerd en heeft The Hague Tech zich in dit pand gevestigd. Sindsdien heeft The Hague Tech circa 1.500m2 extra gehuurd. Ook investeerder VenturesOne huurt 600m2 in het pand. Door deze campusontwikkeling hebben o.a. TechLeap.NL (voorheen StartupDelta) en innovatieteams van grote organisaties zoals T-Mobile, Centric, de rijksoverheid en TNO zich hier nu ook gevestigd. In 2020 is ook gestart met de bouw van de Titaan op de Binckhorst.

In 2020 hebben zich 5 nieuwe organisaties op de HSD Campus gevestigd, 12 organisaties hebben de huur opgezegd. Deze opzeggingen zijn voor een belangrijk deel gerelateerd aan corona.

Technology Park Ypenburg
Den Haag heeft in 2020 € 0,75 mln. subsidie verleend aan de stichting Technologisch Centrum Ypenburg. Hiermee is het Technology Park Ypenburg verder ontwikkeld op het gebied van de hightech maakindustrie. Opbrengst: een businesscenter en gedeelde faciliteiten waar startups en mkb-bedrijven terecht kunnen om producten te ontwikkelen en te produceren. Ook wordt door bedrijven op dit park verder gezamenlijk gewerkt aan innovatieprojecten en een stage- en onderwijsprogramma met regionale universiteiten en hogescholen. Het programma heeft tot nu toe o.a. geleid tot vestiging van de bedrijven ZeroAvia, Qlayers en Unified International, uitbreiding van de bedrijven KVE, Hittech en Exasun en projecten van TU Delft en InHolland op TPY.

Het CID ontwikkelen als het economisch topmilieu van Den Haag
De strategische visie, ambities en beleidskeuzes staan in de CID Agenda 2040 (RIS302327). De Structuurvisie CID vormt de ruimtelijke doorvertaling hiervan en is in april 2020 vastgesteld en in het najaar van 2020 in de gemeenteraad behandeld.

In samenwerking met kennisinstellingen, werkgevers en overheid hebben we verschillende plannen van aanpak uitgewerkt om te komen tot campussen voor ontmoeting, kennisdeling en het valoriseren van innovatie. We werken aan een College Campus rond Hollands Spoor, een Policy Campus rond het Centraal Station en een IT & Security Campus rond station Laan van NOI.

Regionale bedrijfschappen
Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap Harnaschpolder en Industrieschap de Plaspoelpolder. Inhoudelijk is de gemeente betrokken bij de Stichting Businesspark Haaglanden. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de schappen. De lasten en baten voor dit product bestaan vooral uit personeelslasten en personeelsvergoedingen. De inhoudelijke ontwikkelingen worden toegelicht in de paragraaf verbonden partijen.

^[1]  In 2020 zijn de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer toegetreden tot BPH. Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk en Den Haag waren al lid.